HACI ŞEMSEDDİN

 

Özellikle Ağrı bölgesinde  yaygın olan belgesiz sözlü anlatımlara dayanan bilgilere göre , Seyyid  Hacı Şemseddin yedi kardeşi ile  Cizre – Botan bölgesinden  Doğu Beyazıt’ın  Zorava  köyüne gelerek  buraya yerleşmiş ve  buradan bölgeye yayılmışlardır. Ve  yine anlatılanlara göre,  Şemseddin ismine binaen  kendinden sonra gelen torunlarına Şemskiler denilmiştir. Diğer Zilan ve Dilxeyran aşiretlerinin kollarından olan Zetoyi, Badoyi,Hemoyi,Redoyi,Nezoyi, Kaski, İskoyi, Tajdoyi, gibi aşiretlerin de  Şemsedinin kardeşlerinin torunları olduğu şeklinde bilgiler halk arasında oldukça  yaygındır. Ama Van,Siirt, Batman, Diyarbakır, ve  İrandaki Şemskilerin tabi olduğu Hamza Beg’den hiç bahsedilmez. Hatta Hamza Beg’in Seyyid Hacı Şemsedine  olan yakınlık derecesini de kimse pek bilmez.  Secere bilgileri ile yapılan araştırmalarda  Vandaki Şemskiler ile  Ağrı bölgesindeki Şemskilerin bilgileri arasında  irtibat kurulamamaktadır. Şunun da iyi bilinmesi gerekir ki Seyyid Hacı Şemsedin  olarak bilinen Zat, Şemskilere ismini veren  ilk dedeleri yani  "Şems" değildir. Çünkü  Şems olarak bilinen  ilk lider, Ebu Muzaffer Şemsul Mulk Emir Cafer bin, İsa Bin Yayha olup, Miladi takvime göre 1076 yılında İran’ın Tebriz veya Xoy şehrinde dünyaya gelmiş ve  1141 yılında  aynı yerde vefat etmiştir. Lakabı Emir beg olan Muhammed Ziya ile büyük islam delaili Sa’de isminde iki oğlu vardır. Dolayısıyla, Botandan geldiği iddia edilen Hacı Şemsedin’in ismine istinaden bizlere Şemskanlı  denilmesi de gerçek değildir. Hacı Seyyid Şemseddin büyük bir zat olup, Osmanlı Kethüdası olarak mahiyetindeki bütün Şemskilere liderlik yapmıştır. Ancak hakkında  Osmanlı arşivlerinde  çok az bilgi mevcutttur. Şöyleki;

1518 (H.924) Tarihli Tapu Tahrir Defterine Göre Siverek Sancağına  bağlı  Özellikle Mardin'in bazı bölgelerinde, yaşayan  ve H. 932/M. 1526 yılında Denabili/Şemski kolu  olarak bilinen bu cemaatin Lideri Şemseddin Kethüdadır.(Not: Kethüda: osmanlı memurluklarından biridir. muhtardan ziyade vekil demek daha doğru olur.bağlı olduğu amirlik adına işleri yürüten,memurluğunu yapan demektir.Kethüda Halka karşı devleti temsil eden kişi olup, Ordunun konaklaması, mahallenin veya  bölgenin yönetim ve idâresi, devlet ricalinin ağırlanması vs. gibi sorumlulukları vardı. ) Bu Zatın himayesindeki haneler  hakkındaki bilgiler  şu şekildedir; Suruc sancağına bağlı, Bennak,Acuz, Arabiye dağı(Mardin)  ve çevresi ile ömeri  halkından  mütevellit 300  civarında hane kedisine tabidir. Buraya hangi tarihte yerleştikleri bilinmemekle beraber , 1552 tarihli tahrir kayıtlarında ise kendisine tabi bu  yörelerde sadece 1 köy 1572 de ise 2 köy bulunmaktaydı.
(Kaynak:Samsun 1992, 19 Mayıs Üniversitesi Sos. Bil. Enst Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, s. 32.)

Bu detaylar bize  Şemseddin ve himayesindeki  hanelerin  buradan 1552 yılından önce  göç ettiklerini göstermektedir. Ancak bu göçlerin  Hacı Şemseddin Kethüdanın vefatı nedeniyle mi yoksa  kendisinin  önderliğinde mi yapıldığı muammadır. Muhtemelen 1480 ile 1552 yılları arasında yaşadığı tahmin edilen Hacı Şemseddin Burada  vefat ettikten sonra göç başlamıştır. Çünkü eğer Şemseddin  halkı ile beraber göç etseydi, mutlaka bu gün  Şemskilerin  yaşadığı Van, Kars,Ağrı  Muş,Siirt ve Batmandaki torunları  mezarının yerini bilirlerdi. Şu anda  mezarının nerede olduğu bilinmiyorsa; muhtemeldir ki  Mezarı Mardin, veya Suriye topraklarındır. Ağrı bölgesindeki torunları Şemseddin’in  oğlu  Bekir’in soyundandır. Ünlü Zor Mirze Ağa ailesi  Bekir’in  torunlarıdır. Hacı şemseddinin  torunlarından bazıları  günümüze kadar devlet nezdinde   hep saygınlıkları olmuş ve önemli görevler üstlenmiştir. Seyyid Hacı Şemseddin, Şems dedemizin  Torunu Büyük islam deaili  Ebu Abbas Halil Bin Sa'de Bin Ebu Muzaffer Şemsul Melik Emir Cafer'in oğlu Şemseddin  Ebu Abbas Abbas Ahmed'in soyundandır. Bu zat Eyyubi sultanı Selahaddın-i Eyyubinin yeğeni Sultan İsa Zamanında  Şamda Kadilkutad (Kadılar Kadısı) ünvanını almıştır