ŞEMSKİ İLE DILXEYRANLAR AKRABA MI?

 Tarih kaynakları ile başta şerefname olmak üzere diğer bütün argumanlar da yapılan araştırmalarda Dilxeranlılar  Sılemani yani Silvan (Meyafarqin) yöresinde yaşayan ve  Emevilerin egemenliği altındaki bir aşiret olarak karşımıza çıkmaktadır. Sılemani sözcüğü soylarının Mervanoğulları Sultanlarından Süleyman Bin Abdulmelik’ e dayandırılmasında gelmektedir. Bu topluluk sekiz esas guruptan meydana gelmekteydi. Bu aşiretler Banuki, Hevédi, Dılxéran, Bociyan Zilan ,Besyan,Zıkziyan ve Brazan aşiretlerinden müteşekkildi. Farqin ve Diyarbakırın  Şengalden gelen kadim sahiplerinden Bekiranlılarda tarih boyunca hem dılxeranlılara hemde Şemskanlılara hep yakın durmuşlar ve ilişkileri hep devam etmiştir. Şafii mezhebine bağlı olmasına rağmen bir kısmı sonradan Yezidiliği tercih etmişlerdi.  Bunun nedeni de  Bu kavimlerin bazılarının ilk dinlerinin  Zerdüştlük olmasıydı. Bilindiği gibi Yezidilik Zerdüştlüğün devamı olarak kabul edilmektedir. 

Abbasilerin  Mısır ve Şamda mervanileri dağıtmasından sonra  bu aşiretler , en güçlüleri  Banukiler olmak üzere tekrar   Mervanın etrafında toplanarak  güçlerini birleştirip yeniden yapılandılar.

Söz konusu  aşiretler  tekrardan uzun süre bir arada yaşamaya başladırlar, ancak Fars savaşlarının başlaması ile  Hükümdarlar fırsat bilip halka zulm etmeye  ve ağır vergiler koymaya başladılar. Bu durum Yavuz Sultan Selimin Çaldıran savaşını kazanarak bütün beylik mirlik ve diğer kürt  aşiretlerin Osmanlıya bağlamasına kadar devam etti.

Safevilerin Osmanlıya yenilmesinden sonra Şiilerin Ağrı, van, Erzurum Kars ve Muş gibi illerden çekilmesi ile boşalan tarım ve ticaret alanları cazip hale geldi. Ve 1520 li yıllarda  Şehsuvar adlı bir Besiyanlı Beyinin çabaları ile  Banuki, Hevédi,Dılxéran, Bociyan Zilan ,Besyan,Zıkziyan ve Brazan aşiretlerin bir kısmı  göç ederek ağırlıklı olarak Doğubeyazıt olmak üzere  göç ettiler. Dılxeranlılar sonrasında Erivan, Elegez cıvarı, Ağırlıklı olarak Kars, Digor, Muş , Ağrı Erzurum ve diğer bir çok il ve ilçelere dağıldılar.

Şemskianlılara gelince,Dılxeranlılar ile akrabalık bağları olduğu kesin değildir.. Şayet arabalık olsa bile, belgesiz ve sözlü beyanlara göre ne zaman ve nere de ayrıldıkları hakkında net bir bilgi yoktur.  Başka  bazı rivayetlere göre üç kardeş arasındaki bir kız meselesi yüzünden daha İranın Xoy veya Irak içlerinde iken ayrıldıkları anlatılmaktadır. Ancak bu bilgiler mesnetsiz ve tamamen kulaktan dolma bilgilere dayanmakta olup gerçeklik payı yoktur.

Dılxeranlıların  Mervanilerin Diyarbakırı  başkent olarak ilan etmeleri ile Silvan(Meyafarqine geldiklerini, Şemsikanlıların ise 1330 yıllarda Moğol istilasından kaçarak  Ömeriye Ceziresi,Hasankeyf , Hakkari ve  Mardin beyliklerine sığındıkları  ve Botan  Mirlerinin Begler kolunu teşkil ettiklerini  rivayet etmektedir. Bilindiği gibi Botan mirliği Şéxé Mireka , Miré azizan ve Miri beg’a olarak üç bölümden oluşmaktadır. Şemsikanlıların Doğu Beyazıta gelmelerive  Zorava (Somkaya) köyünü inşa etmeleri ise 1650 ile 1670 yılları arasında  Botan Mirini  öldürdüklerinden baskılara dayanamadıkları için kaçtıklarını  ve yerleştikleri yerdeki Beyleri Mele Şemseddin’in Himayesinde yeni bir oluşuma gidilerek Şemsikan ismini aldıklarını  kabul edilse de bu bu bilgi de doğru değildir. Zira Zoravaya göç olayı,Hacı Şemseddin zamanında değil, Şemski Aşiretine adını veren  Ebu Muzaffer şems-ül Mülk (Şems) Cafer’in babası Emir Ebubekir lakaplı İsa bey zamanında 1075 yılında, Mahiyetindeki Kürt, Yezidi ve diğer halklardan müteşekkil 100.000 hane  ile beraber Sekbanabad’a bağlı  zorava karyesine yerleşmelerinden ibarettir.

Özet olarak, Dıxeyranlar Süleymani Aşiret gurubundan olup Emevi Devletinin Bakiyelerinden olan aşiretlerdendir. Şemskanlılar ise Abbasi İmparatorluğunun önemli vezirlerinden Ünlü  Bermeki Hanedanının soyundandır. Yani iki farklı  halk olarak tarih kayıtlarında  yer almaktadır. Üstelik Dılxeyranların Mensubu olduğu Emevileri, Şemskanlıların idari olarak mensup olduğu Abbasiler Eba müslüm-ü Horasani’nin desteği ile M.S 750 yılında  ortadan  kaldırmışlardır.

Özellikle Digorun Naxşıvan Merweng , qaso ve  qazmin köylerindeki dilxeranlılar ile Şemsikanlıların çokyakın ilişki ve dostluklar içinde olmaları dikkat çekicidir.