ŞEMSİTLER VE ŞEMSKİLER

 

Şemskanlıların nereden geldiği  Şems isminin kaynağının ne olduğu hususu ile Şemskanlılar hakkında gerçekleri yansıtmayan ve kamuoyunun zihinlerini karıştıran   bilgi kirliliğinin ortadan kaldırılmasını teminen, Şemskanlılar ile Yezidilik  ve şemsilik   arasında bir bağlantı olup olmadığı hususunda bir araştırma  yapma zorunluluğu hasıl olmuştur.

Kürtlerin Müslümanlığı kabul ettikleri 637 yılından beri dinlerini koruyan ve bu uğurda ilim irfan sahibi olmuş  bir kürt kurmanç gurubu mensubu olan Şemskanlılarda diğer iran ve Irak  topraklarında daha sonraları da Mezopotamya coğrafyasında yaşayan bir toplum olduğu, 1250 li yılarda bohtiler ile beraber  Cizre ve Hasankeyf  beyliklerinin içinde yaşadıkları bilinmektedir. Bir kısmı  Silvan (Süleymani) Beylikleri içinde Ebu Verdi Abdurrahman El Dunbuli  zamanında yaşadıkları  tarihi araştırmalarla ortaya konulmuştur. Bazı rivayetler soyunun Hazreti Halite dayandığını  ve çoğunlukla Ömeriye Ceziresi ile Fınık Kalesi  cıvarında yaşadıkları da  iddia edilse de bu bilgi doğru değildir. .  İslamiyetin Kürtler tarafından kabulünden günümüze kadar  bu dindar ve eğitimli vasıflarını korumuşlardır. Zaten secere  takip edildiğinden  Şems'e (Şems'ül Mülk Emir Cafer) kadar  hemen hemen tamamının Mela yani Ulema ve kadılık makamlarında bulundukları görülmektedir. Kaldı ki Şemski ismi 1141 yılında  65 yaşında vefat eden Dünuli hanedanı  hükümdarı Şems lakaplı  Emir Cafer Şems'ül Mülk'ten gelmektedir.

Karma bir dinin mensubu olan Yezidi'lerin ise  Arap, Kürt ve Asur kökenli oldukları ileri sürülmektedir. Çeşitli kültürlerin birbirlerine karıştığı Ortadoğu'da ulusal kimlikleri olmayan İran'daki Bahailer, Lübnan'daki Dürziler ve Maruniler gibi Yezidiler de dini bir cemaattir. Yezidi inancında Şeyh Şemseddin isminde  Salı günü yaratılan  bir melek vardır. Ancak Bu melek Günümüzde Şemskanlıların atası Mele Şems ile İlgisinin olmadığı kolayca anlaşılmaktadır. Çünkü Yezidilerin inandığı  şems  ile Şemskilerin atası Şems (Şems’ül Mülk Emir afer) arasında binlerce yıl zaman farkı vardır.  Dolayısı ile insanların Şemskiler ile  Yezidliğin meleklerinden sayılan Şeyh şemseddin arasında bir bağlantı kurmaları hala tartışmalı bir konudur. Bir başka yanlışta  Şemsiler (Ateşe  Tapanlar) tarikatı ile karıştırılmasıdır. Bu tamamı ile başka bir guruptur.

 Şemsiler Tarikatı hakkında Prof. Guiseppe Campanile(ilahiyat profesörü) nin tespitleri ise şöyledir.Bu tarikat Mardinde bulunmakla birlikte buraya nasıl geldiği bilinmemektedir. Bazıları bir kaç ailenin Hindistandan  göç ederek geldiğini söylerler. Başka bir iddiaya göre de Şemsilerin sapkın inançları nedeniyle dışlanmalarına rağmen  Mardin´ e bağli cevre köylerde dağınık yaşayarak Yezidiler, Dürziler ve Nusayriler  ile beraber  Osmanli topraklarını terketmediler. Semsilerde  sems sözcügü günes kelimesinden gelmektedir. Şemsiler güneşe taparlar. Günes doğarken önünde 3 kez egilirler. Evlerinin kapilari doguya bakar bundan baska öküze ve inege saygi duyarlar. Cocuklari jakobi papazlari tarafindan vaftiz edilir ve batil gelenekleri yüzünden günah cikarmaya mecbur edilirlerdi. Yine semsi dügünlerine bir jakobi papazi katilir evlenenleri kutsar.

Bilinen tek sey herhangi bir dini kitaplarının bulunmamasıydı. Ona karşılık türküler sarkılar söylemeyi çok severlerdi. Günahlarinin saçlarında toplandığına inanırlar. Ayrica ölünün cennete girebilmesi için gerekli miktarda parayi ödemesi için de avuclarına bir miktar altın koyarlar. Ondan sonra ölü jakobi papazi tarafindan gömülür fakat ölü sarılıp tabuta koyulana kadar jakobi papazini yaklaştırmazlar. Bu tarikatin üye sayisi cok azdir. 50 civarinda aile olduklari düşünülmektedir. Hepsi Mardin cevresinde cok fakir bir durumda yaşamaktadırlar. Semsi Kadınlarını diğer kadınlardan ayıran özellik beyaz bir aba giymeleridir. Onlar hakkinda daha fazla bilgi bulmak çok zordur. putperestlikle suçlanmaktan korktukları için Ortaya  pek çıkmazlar.

Yukarıdaki açıklamalarda gösteriyorki, gerek yaşam tarzları, dini inanışları  ve gerekse yaşadıkları bölgeler itibariyle  yezidiler ve Şemsiler ile Şemskanlılar arasındaki bağlantı hala tartışma konusudur. Tarihte bütün devletler tarafından  soy kırıma uğrayan yezidiler Şemskanlıların yaşadıkları bölgelerde özgür ve mutlu oldukları için hep Şemskanlılara yakın durmuş ve himayelerinde yaşamayı tercih etmişlerdir. Burada  şöyle bir soru akla geliyor. Acaba yezidi şemskanlılar ile müslüman şemskanlılar  İslamiyetten önce akrabamıydı. Sadece kelimelerin telafuz benzerliğinden   kaynaklanan  çağrışımdan mı ibarettir. Bu muamma  hala tam olarak çözülemedi. Mahmudiyan Beyliği yönetimindeki aşiretler  yüz yıllarca kardeşçe iç içe yaşamışlardır. Bazıları yezidi bazılarıda müslüman.  Botan halkları incelendiğinde ,karşımıza  Azizanlar, bohtiler ve Sılemaniler olarak 3 gurup çıkmaktadır. Aziazanlar kendilerinin Halid Bin Velidin soyundan geldiklerini  ve   Seyit olduklarını iddia etmektedirler. Sılemaniler, Silvan ve diyarbakırda yaşayan kürtler olup Mervaniler soyundan gelmektedir. Bohtiler  ise bu günkü Mirekler yani Mir beglerden olup 1250 li yıllarda İlhanlıların zülmünden kaçarak cezireye gelen ve buraya Botan ismini veren müslüman kürtlerdir. Buradaki maksadımız yezidileri veya şemsileri aşağılamak veya kendimizi onlardan üstün görmek değildir. Amacımız bazı konulara açıklama getirmektir.