BERMEKİLERİN TASFİYESİ

 

Şemskiler gibi bir çok aşiretlerin özellikle doğu ve  Güney doğu menşeyli bazı zaza aşiretlerinin  Ataları olan Bermekilerin Abbasi Halifesi Harun Reşid tarafından tasfiye edilmesini şu başlıklar altında toplayabiliriz.

1-Bermekilerin vezirlik süreleri uzun bir müddet sürmüştü. Bu zaman zarfında Bermekilerin hizmet ve yükselişlerini çekemeyen arapların sayısı gittikçe artmıştı.
Irak’ın bir şehri olan Hakka’da nesebi Bermekilerden olan Cafer b. Yahya’nın özel kâtibi Enes b. Ebi ġeyh ve onun hasmı Muhammed b. el-Leys ,Yahya ve oğullarını hem zındıklıkla hemde Horasandaki isyancılarla şüpheli ilişkiler içinde bulunmakla suçlanmıştı. Ayrıca Muhammed b. Ebul Leys kendisi aynı zamanda yazardı. Yahya’dan incinmiş ve Harun Reşid’e şikayet etmişti. Şikayetinde , Ya Emir’el Mümin’in Allah’a ne diyeceksin ki Yahya bin Halid’i ve oğullarını ve ehli beytini Müslümanların üzerine musallat kıldın. Diyerek ve daha başka birçok şeylerde anlatarak Harun Reşid’in nefretinin büyümesine vesile oldu.

Bunun üzerine, Harun Reşid bir gün, Yahya Bin Halid’e ,çok sevdiği ve değer verdiği Muhammed bin Ebul Leys hakkında ne düşündüğünü sorduğunda, Yahya bin Halid’den, Ya Emirul Müminin Ebu Leys bir dinsiz ve münafıktır, halkı yazıları ve sözü ile aldatmıştır, cevabını inandırıcı bulmayan Harun Reşid, Bermekiler hakkında araştırmalarını dahada derinleştirdi.

2- Taberistan’da Yahya bin Abdullah el Ruseyninin başlattığı isyanı bastırmak için Harun Reşid Yahyanın oğlu  Cafer’i görevlendirmişti. Cafer isyanı bastırır ve bu kişiyi yakalayıp hapse atar. Fakat bu zat Peygamber soyundan olup alim bir kişiydi. 
Caferin bu zatın hapiste kalmasına gönlü razı olmayıp, Harun Reşid’den habersiz serbest bırakması Harun Reşit’i çok ciddi şekilde öfkelendirmişti.

3-Önemli nedenlerden biri de Harun Reşid’in Abbase Sultan adında kız kardeşi vardı. Harun Reşid çoğu zamanlar toplantılarına Abbase’yi de katar işlerini ona sorardı. Cafer bir kadının katıldığı toplantıya katılmak istemiyordu. Harun Reşid olayın farkına varıp, Cafere; Senin toplantılara Abbase’nin yüzünden katılmadığını biliyorum buna bir son vermek için Abbase yi sana 2 şartla nikahlayacağım. Birincisi; Benim meclisimden başka hiçbir yerde Abbase ile görüşmeyeceksin. İkincisi; Ten’in onun Teni’ne değmeyecek.

Fakat bir müddet sonra Cafer ve Abbase bir araya gelir Abbase hamile kalır ve bir erkek çocuğu Dünya’ya getirir, çocuğu Harun Reşid’den gizlemek için Cariyesiyle Mekke’ye gönderir. Daha sonra cariye ile Abbase’nin arası açılır cariye, çocuğun haberini Harun Reşid’e iletir. Harun Reşid’in Bermekelilere olan kini iyice artar ve çocuğu öldürmeye karar verir. Fakat Abbasenin çabaları ile çocuğu Harun Reşid’den saklar. Ancak bu çocuğun akibeti hakkında henüz bir bilgi mevcut değildir.Cafer’in soyu diğer eşinden olan çocukları vasıtası ile devam etmiştir. Ünlü Tarihçi ve islam Alimi İbn.Halikan Cafer’in soyundandır
4-Bermekilerin büyük felakete uğramalarının manevi nedenlerinden biride Yahya Bermekinin Ehli Beyt yolu imamlarından İmam Cafer-i Sadık’ın oğlu ve 12 Ehli Beyt yolunun 7.cisi olan İmam Musa Kazım’ı Zehirleyerek öldürtmesi iddiasıdır. Esasında bu iddia pek inandırıcı değildir. Zira Bermekoğulları Abbasi imparatorluğu içinde irani halkları korumakta ve her platformda haklarını savunmaktaydı. Sarayda önemli yerlere ehlibeyt’ten olanları yerleştirmiş ve kendilerine yüksek maaşlar bağlatmıştı. Bu sebepten dolayı Harun Reşit bir çok arap millyetçisinin serzenişlerine muhatap kalmıştı. Dolayısı ile Yahya Bermekinin Ehli Beyt yolunun imamı Musa Kazım’ı zehirlemesi pek inandırıcı olmayan bir sebeptir.
5-Bermekilerin tasfiyesinde asıl ana neden Harun Reşit’in eşi Zübeyde ile Bermekoğulları çekişmesiydi. Çok katı arap-Haşimi milliyetçisi olan Zübeyde‟nin Bermekîlere olan düşmanlığının başlıca sebebi, özellikle vezir Câfer b. Yahyâ el-Bermekî‟nin, Zübeydenin oğlu Emîn‟in veliahtlığına karşı olan tavrıdır. Küçüklüğünden beri Me‟mûn‟un eğitimini üstlenen Câfer, onun veliahtlığa Emîn‟den daha layık olduğunu halifeye defalarca söylediği gibi, çeşitli ortamlarda bu düşüncesini beyan ederek Zübeyde‟nin tepkisini çekmişti. Çünkü Zübeyde İran kökenli Bermeki ailesinden Meracil isimli bir Cariyenin oğlu olan Abdullah Me’mun Abbasi Halifesi olamayacağını, onun yerine Abbasi-Haşimi kanından olan öz oğlu Muhammed Emin’in veliaht olması gerektiğini savunuyor ve bu isteğinide Harun Reşid’e kabul ettirmişti. Bu durum karşısında Yahya bin Halid Zübeydeyi daha fazla karşısına almamak için israrlarından vazgeçti. Akabinde veliaht tayininde Hârûn Reşîd’e, Muhammed‟den sonra veliaht olarak Abdullah’a bey’at alması teklifini verdi. Ancak Harun reşit’in diğer nedenlerden dolayı Onlara karşı olan öfkesinden bir şey azaltmamıştı.
Bermekoğulları hakkında gelişen bütün olumsuz gelişmeler sonunda Harun Reşit bu aileyi yok etme kararını vermiş ve planlarını hazırlamaya başlamıştı. 
İlk etapta Cafer’i Saray’a çağırır ve geceyi saray da geçirmesini ister, Cafer olacakları sezmiş fakat bir şeyde diyememişti. Geceyarısı Harun Reşid Mesrur adındaki celladını çağırıp Cafer’in başını kesmesini ve onu saklamasını ister, Mesrurda emri yerine getirir.
Öfkesini yenemeyen Halife Harun reşit, cafer’in babası Yahya Bermeki ile büyük oğlu Fazl’ı Rakkadaki eski Rafeqeh hapishanesine attırdı. Ancak, ancak birkaç ay sonra Bermekoğullarının bir dönem Abdu’l Malik bin Salih isimli Abbasi bir kişiye  komplo yaptığı suçlamasıyla, cezalarının daha ağır şartlarda uygulanmasını teminen,  El-Aksadaki bir hapishaneye nakledildiler. Onlara çok ağır işkence ve şiddet uygulayarak cezalandırıldılar, nihayetinde Yahya gerek yaşı ve gerekse gördüğü işkenceye fazla direnemedi ve Hicri 189 (805) yılında öldü cenazesini oğlu Fazl yıkadı. Yahyanın oğlu Fazl ise gördüğü Şiddet ve ağır işkenceye artık dayanamadı ve önce felç geçirdi sonra felç diline vurdu 808 yılında 53 yaşındayken hayatını kaybetti. Yahyanın 3.oğlu Muhammed  ise askeri kabiliyeti ve cesareti sebebiyle 792 senesinde Suriye valisi tayin edilmiş ve kısa süre valilik yapmıştı. Ona  ve diğer oğlu Musaya dokunulmadı, ancak, Devlet işleri ile pek alakadar olmayan Yahya bin Halid’in kardeşi Muhammed bin Halid ile Yahyanın oğulları Muhammed ve Musa Harun Reşid tarafından zindanda tutuldu. Harun Reşid'in ölümü ve oğlu Muhammed El-Emin'in halife olması ile iki kardeş özgürlüğüne kavuştu. Ama onlar hiçbir zaman bu aileyi eski parlak günlerine geri döndüremediler. Bermekiler'den geriye dillere destan cömertlikleri ve devlet yönetimi hususunda sahip oldukları bilgi ve birikimleri kaldı.(Kaynak:İbn.Haldun”Mukaddime sayfa:474-475)

Hapisten kurtularak bu soy kırımdan kaçan Muhammed , Musa ve diğer Bermeki aileleri, Şam, Musul, Botan ve Diyarbakır sancağına yakın dinbil veya Denbel dağlık bölgesine göçmek zorunda kaldılar.

İşte bu kudretli yöneticilerin ortadan kalkması sonucudur ki, Harûn'un ihtişamlı dönemi sekteye uğramış ve Bermekoğullarına yapılanlardan dolayı çıkan ayaklanmaları bastırmak ve savaşlara kendisi gitmek zorunda kalmıştır.